Christopher Nolan’ın 2017 yapımı Dunkirk filminde de gördüğümüz Supermarine Spitfire, havacılık tarihine damgasını vurmuş efsanevi uçaklardan biridir. İkinci Dünya Savaşı’nın seyrini değiştirmeye yardımcı olmuş bu uçak gerek eliptik kanatlarının sağladığı aerodinamikle gerek yüksek itki sağlayan Merlin motorlarıyla gerekse zarif ve atik tasarımıyla adını havacılık tarihine yazdırmıştır. Fakat bu yazıda amacımız Spitfire’ı daha fazla övmek veya o dönemde çokça üretilen Hurricane’den daha iyi olduğunu anlatmak değil. Bezelyeler. Evet bu yazının konusu bezelyeler.
Spitfire’ın ilk prototipinde hızı iyileştirmek için devrimsel bir gövde şekline başvurulmuştu. Fakat bu hız iyileştirme çabaları aynı zamanda gövdenin tamamen havşa başlı perçinlerle (bir bağlantı parçası) üretilmiş olmasına dayanıyordu. Havşa başlı perçinler parçaları birleştirirken düz ve sürekli bir yüzey oluşturduğu için uçağın havayı daha kolay yarmasına olanak sağlar. Kör perçinler ise yüzeyde bir küçük bir kubbe oluşturur. Fakat havşa başlı perçinlerin uygulanmaları da kör perçinlere göre hayli zor, pahalı ve zaman alıcıdır. Bu durum ise uçağın üretim süresini oldukça uzatmıştır.
Uçağın üretildiği savaş yıllarında üretim süresi bir ölüm kalım meselesiydi. Fakat perçinler değiştirilirse uçağı rakiplerinden ayıran en büyük faktörlerden biri olan hızı artık eskisi kadar iyi olmayacaktı. Öyleyse uçak aynı performansta daha kısa sürede ve ucuza mal edilebilir miydi? İşte bezelyelerin hikayemize dahil olduğu nokta burası.
Uçağın üzerindeki küçük düzenli noktaları hava başlı perçinler oluşturuyor
Kör perçinlerin uçak yüzeyinde oluşturduğu kubbelerin boyutu aşağı yukarı bir kırık bezelye kadardı. Durum böyle olunca tasarım ekibi yaratıcı bir çözüm ortaya attı. Uçağın havşa başlı perçinlerinin üzerine bezelyeler yapıştırıldı ve bu şekilde test uçuşları yapıldı. Uçak bu halde saatte 22 mil (35 km/s) daha yavaş uçtu. Daha sonrasında bezelyeler bölge bölge çıkarılarak her bölgenin aerodinamik etkisi ölçüldü. Etkisi yüksek bölgelerde havşa başlı perçinler kullanılırken daha düşük etkili bölgeler kör perçinler ile değiştirildi. Bu sayede uçağın yüksek hızından ödün verilmezken üretimi hem hızlandı hem de kolaylaştı.
İşte bezelyelerin Spitfire’ın hikayesindeki yeri bu şekilde. Tarihe damgasını vurmuş bir savaş uçağının böylesine basit ve etkili bir metotla üretiminin kolaylaştırılması insan zekasının eşsiz ürünlerinden biri.