1 Mayıs İşçi ve Emekçinin Bayramı... Ülkemizde 1 Mayıs denildiğinde akla gelen çoğunlukla 1970'li yıllar ve sonrasında yapılan 1 Mayıs kutlamalarıdır. Fakat birlik, mücadele ve dayanışmanın sembolü olan 1 Mayıs işçi bayramının Türkiye'de kutlanmaya başlandığı tarih çok daha önceki yıllara dayanmaktadır.
Peki 1 Mayıs Türkiye'de ne zaman kutlanmaya başlandı?
1 Mayıs'ın tarihi ülkemizde 1900'lü yılların başına kadar uzanmaktadır. Osmanlı Dönemi'nde ilk kez 1906 yılında İzmir'de ve 1909'da ise Üsküp ve Selanik'te 1 Mayıs kutlamaları düzenlendi. İzmir'de turuncu zeminli Arapça el ilanları elden ele dağıtılarak kutlamaya dikkat çekildi ve böylece Türkiye'de de gelenekselleşecek 1 Mayıs İşçi ve Emekçi Bayramı' nın temelleri atılmış olundu. El ilanlarında Cemiyet Reis Vekili Celil ve İsameddin Efendi tarafından kaleme alınan ifadelerde ise halkın kutlamalara davet edildiği görülmekteydi:
"Yurtsever Kardeşlerim! Şerefli Gazete Çalışanları! Haberiniz olsun ki, 1 Mayıs Dünya İşçileri Bayramı münasebetiyle amele kıraathaneleri civarındaki tren istasyonu mevkiinde toplantı ve gösteri vardır".
1909 yılında Üsküp'de yapılan gösterilerden sonra, Osmanlı'nın başkenti İstanbul'da ise ilk 1 Mayıs kutlaması 1912 yılında yapıldı ve oldukça büyük katılım sağlandı. 2 Mayıs'ta yayımlanan İkdam Gazetesi'nde ise 1 Mayıs şu sözlerle anlatılmıştı:
"Amelenin bir kısmı bayramlarını kutlamak için mavi işçi gömlekleri giydikleri ve kırmızı boyun bağı taktıkları gibi, hemen hepsi de kırmızı rozetleri hami idiler. Sosyalist Fırka merkez-i umumisine kırmızı bayrak çekilmişti. Amelenin bindikleri bazı otomobillere de kırmızı bayrak çekmişlerdi".
1919 yılında ise binlerce kişinin katılımıyla İzmir ve İstanbul da yapılan mitingler, 1920 yılına gelindiğinde ise işçilerin"Türkiye müstakil olacak"ve"Hürriyet için mücadele"pankartları ile Haliç'ten Beyoğlu'na yaptıkları yürüyüşlerde işgal kuvvetleri protesto ettikleri ve Anadolu'da Mustafa Kemal tarafından başlatılan yeni kurtuluş hareketine destek verdikleri görüldü.
1 Mayıs coşkusu seneler içerisinde daha da büyümeye başladı. Tarih bu kez 1922 1 Mayıs'ını gösterdiğinde, Sultanahmet Meydanı’nda toplanan işçiler beraberlerinde bando ve çeşitli işçi marşları çalarak önce Pangaltı yönüne, sonrasında Galata ve oradan da Kağıthane’ye doğru hareket ettiler. Aynı yıl, İzmir ve Ankara’da da 1 Mayıs gösterileri düzenlendi.
1 Mayıs Ankara’da ise “Türkiye Halk İştirakiyun Fırkası” tarafından işçi, aydın, ve bazı milletvekillerinin katılımıyla kutlandı. Partinin önemli yayın organı olan Yeni Hayat dergisinde, ‘1 Mayıs Nüsha-ı Fevkalâdesi’ adıyla çıkarılan özel sayıda şu ifadeler kullanılmıştır:
"Amele kardaşım, yoldaşım, arkadaşım! Bir Mayıs gününü sana tebrik eylerim. Bu gün mefkûremiz henüz çocuk halindedir. Âti, o koca saadet-i beşer sizindir… Mecmuamız, 1 Mayıs bayramını umum cihan amelesine tebrik etmeyi, kendisine en büyük şeref bilir…"
1 Mayıs 1923’te ise "Amele Bayramı" ilan edildi. Bu tarihte kendisi de bir işçi olan Yaşar Nezihe Hanım'ın kaleme aldığı şiiri aynı zamanda ilk 1 Mayıs şiirimiz de olacaktı.
Ey işçi…mayıs birde bu birleşme günündebişüphe bugün kalmadı bir mani önünde…
baştanbaşa işte koca dünya hareketsiz;yıllarca bu birlikte devam eyleyiniz siz.
patron da fakir işçilerin kadrini bilsinta’zim ile, hürmetle sana başlar eğilsin.
dün sen çalışırken bu cihan böyle değildi.bak fabrikalar uykuya dalmış gibi şimdi.
herkes yaya kaldı, ne tren var, ne tramvaysen bunları hep kendin için şan-ü şeref say…