Koronavirüs sebebiyle ismini çokça andığımız yarasalar ile ilgili genel olarak insanlarda büyük bir merak uyanmıştır. Uçan memelilerden olan yarasalar hakkında gelin biraz daha fazla bilgi edinelim hep birlikte.
Yarasalar kuşlar tarafından av olarak yenilmemek için geceleri uçar. Zayıf görüş kabiliyetlerine, karanlığa ve dış gürültüye rağmen inanılmaz bir dikkatle avlarını yakalarlar.
Her gece 600-700 kilometre arası uçuş süresi harcarlar. Hayvanlaralçaktan uçarak saniyede yaklaşık 40 metre civarı hızla böcekleri yakalayabilirler. Yarasalar geceleri avına ulaşmak için işitme duyusunu kullanır. Ayrıca, yarasalar gelişmiş bir yön bulma sistemi olan ekolokasyonu yani sesle yer bulmayı kullanırlar.
Yüksek sıklıkla ultrasonik dalgalar yayarlar. Sesleri insanların doğal olarak duyamayacağı kadar yüksek bir frekans olan 20-100 kilohertzdir. Yankı sinyalleri, yarasalara çevrelerinin zihinsel bir haritasını oluşturma konusunda yardımcı olur.
Flaş kullanmak gibi
NTNU Kimya Mühendisliği Bölümü'nde doçent olan ve yakın zamanda yarasalar hakkında araştırma yapan Nadav Bar “Ekolokasyonu karanlık bir odada flaş kullanmaya benzetebilirsiniz. Flaş odada yanan ve gözlemcinin gözüne yansıyan çeşitli nesnelere vurur. Yarasalar da çevrenin genel bir bakışını elde etmek için sesi aynı şekilde kullanır. Fakat ses kullanırken olası hata kaynakları oldukça fazladır.” diye bir açıklamada bulundu.
Yarasaların Gündüz Farklı Uçuş Şekilleri
Nadir durumlarda yarasalar, gün boyunca uçtuklarında yön bulmak için önsezilerini kullanırlar ve hedeflerine düz bir çizgide uçarlar.
Gece yaptıkları uçuşlar gündüz yaptıkları uçuşlara göre daha ayrıntılıdır. Yarasalar, kendilerini itmek için büyük hareketler yaparak kıvrımlı uçuş yörüngelerinde ara vermeden yükselir ve alçalırlar.
YarasalardaSesli Filtreleme
Yağmurdan, rüzgardan ve kardan gelen sesler yankı sinyallerini engeller ve yarasaların çevrelerinin bir resmini oluşturmalarını zorlaştırır. Yarasaların gece yaptığı hareketler de yankı sinyallerini engelleyen seslere yol açar.
Yine de kötü hava şartlarına rağmen hedefledikleri avı yakalamayı başarabilirler. Nadav Bar yakın zamanda bunun nasıl mümkün olduğuna dair araştırma yaptı.
“Yarasalar, düşük geçişli filtreleme kullanarak çevrelerindeki dış gürültüyü filtreleyebilir. Gereksiz sesler temizlenir ve bu da şartları daha anlaşılır yapar. Ayrıca yarasalar memelilerin hareketlerini kontrol eden son derece gelişmiş bir duyu-motor sistemine sahiptir. Bu özellikler yarasaların daha hızlı ve inanılmaz bir dikkatle hareket etmelerini sağlar.”
Yarasalar Uçarken Açıyı Ölçer
Gün boyunca yaptıkları hareketlere kıyasla gece hareketlerinde daha dikkatlidirler. Olası tehlikeden kaçınmak için yön değiştirme konusunda her zaman hazırdırlar. Hedefledikleri ava ulaşırken uçuş açısının ne kadar hızlı değiştiğini ölçmek için çok kullanışlı yön bulma yeteneğine sahiptirler.
Bar, yarasalara dair yaptığı tüm araştırmaları yurt dışında gerçekleştiriyor. Örneğin; İsrail, ABD, Almanya ve Polonya’da bulundu. Yarasalar gece uyanıktır ve genellikle mağaralarda veya boş binalarda yaşarlar. Bu da araştırma konusu olan yarasalara erişimi zorlaştırıyor. Ayrıca yarasaların etrafta uçabilmesi için araştırma laboratuvarlarının da yeterli genişliğe sahip olmalı gerekiyor.
Bar, NTNU'nun Kimya Mühendisliği Bölümünde Sistem Biyolojisi alanında yeni yüksek lisans programında eğitimden sorumludur. Bu programdaki öğrenciler simülasyonlar tasarlamayı ve yaratmayı öğreniyorlar. Ek olarak hayvan dünyası, bakteri ve genetikleri inceliyorlar. Bar, PLoS Biology'de yayınlanan ve yarasaların nasıl uçtuğu hakkında olan bir makalenin baş yazarıydı.
https://youtu.be/ztofILRVJy8
(Norwegian SciTech News Synne Merete Mæle'inHow bats flyyazısından çeviren Gizem Demircan)